Tomaszów Mazowiecki

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy

TOMASZOW 12

Początkowo cerkiew św. Męczennika Carewicza Dymitra mieściła się pomieszczenia na parterze wojskowych koszar, gdzie wcześniej istniała cerkiew pułkowa. W 1887 roku A. A. Merkazin, dyrektor tomaszowskiego oddziału Banku Państwowego, wystąpił z inicjatywą budowy nowej cerkwi prawosławnej. W ciągu sześciu lat komitet budowy zebrał 11 tys. rubli. Pozostałą kwotę 25 tys. rubli wyasygnował św. Synod Cerkwi prawosławnej. W dniu 12 lipca 1899 roku, w rocznicę koronacji cara Mikołaja II i cesarzowej Aleksandry Fiodorownej, położono kamień węgielny pod budowę świątyni. Bizantyjską w stylu cerkwi zaprojektował architekt W. N. Pokrowski. Pieniądze w kwocie 2 tys. rubli na wystrój wewnętrzny cerkwi ofiarował imperator. Siódmego listopada 1901 roku w wyświęceniu cerkwi wziął udział car Mikołaj II z małżonką i następcą tronu. Miasto zostało odświętnie udekorowane czterema bramami triumfalnymi oraz oświetlone. Drogę wytyczono szpalerem słupów z trójkolorowymi flagami, ozdobiono wszystkie domy. Szpaler tworzy dwa pułki – 27. Witebski Pułk Piechoty i Jambowski Pułk Dragonów. W roku 1925 w niepodległej Polsce cerkiew została zburzona, a materiał budowlany wykorzystano do wzniesienia ratusza i szkoły podstawowej Nr 5. Kunsztownym metalowym ogrodzeniem otoczono kościół katolicki św. Michała przy ulicy Spalskiej. Literatura: Ustrojstvo i osvjaśćenie wremennoj domovoj cerkvi w g. Tomaszowe ChVEV 1893, s. 319; Blagodarnost za userdie k cerkovno-stroitelnomu selu. ChVEV 1891, s..63; Opredelenie Sv.Sinoda z 18.09.1898 r. sumę 25,000 rubli na budowę cerkwi ChVEV 1898, s.393; Hosudar Imperator pożaloval ot sebja 2000 rublej na soorużenie v gorode Tomasove, Brezinskago uezda, raspolożennom v 9-ti verstach ot usadby Spala, stroitsja pravoslavnaja cerkov vo imja sv. Nikolaja Ćudotvorca, ChVEV 1900, s.469; POSEŚĆENIE Ich Imperatorskimi Velićestvami gor. Tomaśova, Petrokovskoj gubernii. ChVEV 1901, s. 509-512; KOPERKIEWICZ Włodzimierz: Wpaść do Tomaszowa … . Przegląd Prawosławny 2002, XI, 28-29, il. A. Troc, Wyznawca {o. Roman Medwed;Przegląd Prawosławny; 2003, nr 4, s. 18-19, foto. Św. wyznawca Roman Miedwiedź, [w:] Męczennicy XX wieku. Martyrologia Prawosławia w Polsce w biografiach świętych. Zebrał i oprac. Jarosław Charkiewicz. Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2004, s. 27-37, il.; Jerzy Banacki, Plac Kościuszki w rękach Popa ? Tomaszowski Informator Tygodniowy Nr 4 (240), 1995;