Po upadku powstania listopadowego władze carskie postanowiły wybudować w Warszawie prawosławną katedrę. Ustalono jednak, że adaptuje się do tych potrzeb jeden z warszawskich kościołów katolickich. Wybór padł na XVII wieczny klasztor pijarów, znajdujący się u zbiegu ulic Długiej i Miodowej. Jako rekompensatę skarb państwa wypłacił zakonnikom 53 tys. rubli i przekazał opuszczony kościół jezuitów na ulicy św. Jana. Projekt przebudowy wykonał architekt Corazzi. Car Mikołaj I naniósł na wykresach odręczne poprawki, które przechowywano w cerkiewnej zakrystii. Prace budowlane rozpoczęto wiosną 1835 roku. Kierował nimi na miejscu architekt Gołoński. Przy budowie zatrudniono robotników z Rosji. Dla zapewnienia bezpieczeństwa wokół budowy wystawiono posterunki żandarmów. Dwie wieże zwieńczające kościół zostały rozebrane i w ich miejsce wybudowano pięć. W okiennych niszach czterech małych wież wstawiono ikony przedstawiające czterech apostołów. W wieży głównej urządzono dzwonnicę. Jednocześnie w Moskwie, w pracowni Bogdanowa, odlewano ze zdobytych w powstaniu armat dziesięć dzwonów, o łacznej wadze 1041,78 kg. Jako materiału użyto armat powstańczych. Trzyrzędowy ikonostas wykonano według projektu architekta Russko. Ikony napisali malarze z Petersburga Wenecjanow i Terebenew. Dach pokryto ocynowaną blachą w kształcie liści. Żelazne kopuły pomalowano niebieską farbą i ozdobiono miedzianymi gwiazdami. Krzyże zwieńczające kopuły zostały pozłocone. Koszt przebudowy soboru zamknął się kwotą 122,688 tys. rubli. Uroczyste wyświęcenie odbyło się 18 lipca 1837 roku przy udziale wojsk garnizonu warszawskiego i salwie z 101 armat cytadeli. W przylegających do katedry budynkach klasztornych usytuowano dom biskupa, dwie domowe cerkwie, konsystorz, seminarium duchowne i mieszkania dla kleru. W końcu 1862 roku podjęto pierwszą próbę wysadzenia katedry. Od tego momentu wokół katedry wystawiono stałe posterunki wojskowe. W następnym roku ponownie zamierzano wysadzić katedrę w dniu świąt Narodzenia Pańskiego. Szczęśliwie zamachowców udało się zatrzymać wcześniej. Raz jeszcze 4 września 1892 roku, w trakcie nabożeństwa w katedrze, dokonano zamachu na generała, gubernatora Hurko. Po ewakuacji Rosjan z Warszawy w 1916 roku sobór zwrócono katolikom i urządzono w nim kościół Legionów Piłsudskiego, później – żołnierzy garnizonu warszawskiego. Z całego prawosławnego wystroju zachowała się jedynie jedna ikona św. Trójcy napisana przez Kokulara. W latach 1923-1927 kościołowi przywrócono pierwotny wygląd. Obecnie jest to katedra Ordynariatu Wojska Polskiego. Literatura: VYSOĆAJŚEE POSEŚĆENIE Varśavskago kafedralnago sobora. ChVEV 1879, s. 285; VYSOĆAJŚE poseśćenie Varśavskago Kafedralnago Sobora. ChVEV 1884, s. 249; 31.12.1883 g. Ukaz ob. otpuske 5000 rublej na riznicu dlja Varśavskago Kafedralnago Sobora. ChVEV 1884, s. 51; PERVOE bogoslużenie v obnovlennom Varśavskom Kafedralnom sobore. ChVEV 1892, s. 323; ROSPISANIE proiznensenija voskresnych većernich sobesedovanij i propovedej v Varśavskom Kafedralnom Sobore v 1893 g. ChVEV 1892, s. 475; Utworzono komitet remontu katedralnego soboru ChVEV 1897, s. 218; Pokrycie i pozłocenie kopuł soboru katedralnego ChVEV 1897, s. 102; OTĆET o sostojanii i dejatelnosti Varśavsksago Svjato-Troickago Bratstva za vtoroj (1888/9) bratskij god. ChVEV 1889, s. 416-8; – za tretij (1889/90) bratskij god. ChVEV 1891, s. 122-5; za ćetvertyj bratskij god 1890/91. ChVEV 1892, s. 144-8; – za pjatyj (1892) g. ChVEV 1893, s. 113-8; – za 1897 (desjatyj bratskij) god. ChVEV 1898, s. 147-150; 1898, s.170-173; – za 1898 (odinacytyj bratskij god) ChVEV 1899, s.88; – za 1899 (dvenacytyj god). ChVEV 1900, s. 172; ChVEV 1900, s. 185-6, 197-200, 249-251, 262-4; – za 1900 (trinadcatyj bratskij) god. ChVEV 1901, s. 186-7, 197-200, 245-6, 269-272; – za 1901 (ćetyrnadcatyj bratskij) god. ChVEV 1902, s. 160-1, 176-7, 187-9, 200-2; – za 1902 (pjatnadcatyj bratskij) god. ChVEV 1903, s. 150-2, 158-9; ROSPISANIE proiznesenija svjaśćennoslużyteljami goroda Varśavy voskresnych većernich sobesedovanij i propovedej v Varśavskom kafedralnom sobore v 1898 godu. ChVEV 1897, s. 459-460; PROTOKOL obśćago sobranija ćlenov Varśavskago Pravoslavnago Svjato-Troickago Bratstva. ChVEV 1900, s. 159-160; VEL 1909, s. 98-100; POSEŚĆENIE Hosudarem Naslednikom i Knjazem Michailom Aleksandrovićem Varśavskago Kafedralnago Sobora. ChVEV 1903, s. 465; D.: Pozertvovanie archipastyrja. Prijut-śkola varśavskago Svjato-Troickago bratstva. ChVEV 1904, s. 217-8; K.: K remontu Varśavskago kafedralnago sobora. ChVEV 1904, s. 533-4; Kam: Sobór Trójcy Świętej przy ulicy Długiej. Lestwica 2005, nr 2, s. 51-53.